Няма безыменных герояў,
Якія ў баях паляглі.
Яны і пад мірнай зарою
Запляміць імя не маглі
І неслі імя сваё годна,
Сумленна жылі кожны дзень,
Выносілі стойка нягоды,
Адпрэчвалі слабасць і лень…
Вайна ўжо за дальняй гарою,
А ўспомніцца – жаль апячэ:
Няма безыменных герояў,
Ды шмат невядомых яшчэ.
Шчыруйма, як сонца, нястомна,
Каб таяў няведання снег,
Пакуль толькі Богу вядомы
Па ўсёй Беларусі бяздомныя печы,
Стаялі ад гора ўчарнелыя печы,
Што больш ім малеча
Не ўзлезе на плечы,
Што болей не грэць ім
І костак старэчых.
Здавалася – слалі нямыя праклёны,
Што больш гаспадыням не біць ім паклоны, –
Не будуць ад ранку ля іх завіхацца,
Як быццам у нейкім абрадавым танцы.
А будуць вялікія святы надходзіць, –
Не стануць для іх мел, ці вапну разводзіць,
1.
Калі на Вечны гледзячы агонь
Перада мною часам
праступае,
Нібыта кроў праз белыя бінты:
Людзей жывымі, быццам дровы, паляць
Фашысты
раўнадушна,
Што ж тады
Шчаслівых маці іх
я уяўляю,
Калі пад сэрцам носячы яшчэ
Яны пяшчотна ў марах
іх люлялі!
Ці гэта ўбачыць мамы іх маглі
Ў жахлівым сне,
Бы так магло прысніцца,
Быццам гэты першы снег
З сорак першага –
балесным
Небатканым палатном
Светлай памяці нябеснай,
Светлай памяці зямной
Тых, хто ўжо распростваў крылы
З выпускнога
узляцець,
Ды вайна рукой накрыла...
І апошні іх званок
З лугу школьнага
ўрачысты
Сёння вырас для мяне
У вялікі звон вячысты!
Ён – аб тым,
Што многім ім,
Адышоўшым у ніколі,
Снегу першага
На ўскрайку Еўропы
І ў цэнтры Еўропы
Іваны, Пракопы
Капалі акопы.
Падчас на Каляды,
Парой на Купалле
Пад неба паглядам
Акопы капалі.
Знаходзіў бывала,
Капаючы, хтосьці
Мінулай навалы
Салдацкія косці.
І гнулася зноў жа
Дадолу пытанне:
Акоп гэты, можа,
Магілай мне стане?
Лячыліся жартам
Ад скрухі, знямогі:
– А раптам ёсць скарб тут
У фонд Перамогі!
– Капайма, пяхота, –
Акопіны будуць!
Хто ў вечнасць пайшоў,
Таму годы здаюцца хвілінамі.
Ды гэта хвіліна,
Здаецца мне,
Так і для іх
Няспешна праходзіць,
Звязуючай ніццю сувораю
Хвіліна маўчання
Нас, вельмі розных,
Радніць.
Вось хутка наступіць
Святая хвіліна маўчання.
Як будзе яна наступаць
І у будучым дзесь.
Калі разам скласці
Усе іх у Дні Перамогі, –
З хвілінаў маўчання
Другая гадзіна ідзе.
Хвілінай маўчання
Чэрвеня дваццаць другога
Рукі ўздымае да Бога
Ў ціхай малітве планета.
Раны баляць ёй дагэтуль.
Як у Сусвеце ні ў кога,
Сэрца яе поўна жалю.
І навальніца пужае
Часам раскатамі грому
Чэрвеня дваццаць другога.
Чэрвеня дваццаць другога
Ноч заглядае у вокны,
Ноч заглядае у вочы.
З воч паглядае трывога.
З воч ветэрана сівога,
З воч адзінокай матулі:
Толькі б мы зноў не пачулі
Гулу страшэннага тога
Праведнікі мілай Беларусі,
Вам я, як героям, пакланюсь.
Гімн іграе сонечны на гуслях
Праведная вамі Беларусь.
Ў час, калі нахлынула навала,
Баль спраўляла лютае звяр'ё,
Вы жыццё яўрэяў ратавалі,
Пад пагрозу ставячы сваё.
Смерці заглядаючы у вочы,
Не маглі няшчасных ёй адаць,
Бо Хрыстос на свет прыйшоў аднойчы,
Каб усіх нас, грэшных, ратаваць.
Неба воч не змежвае, – ўсё бачыць,
1.
Б’ецца, як сэрца, трапеча агонь.
Вецер цалуе, хвалюе яго.
Гэты вятрыска – дыханне палёў,
Што далятае з далёкіх гадоў.
Многае бачыцца ў Вечным агні.
Праведны гнеў і ласкавасць у ім.
Быццам Купальскае вогнішча ён, –
Мы ачышчаемся з гэтым агнём…
Нас азарае высокі агонь,
Нас бласлаўляе свяшчэнны агонь.
Як абярэг ад ліхога ўсяго,
Мы панясём з сабой водбліск яго.
2.
Ля Вечнага агню
З блакаднікамі Ленінграда
Зноў Дзень прарыву адзначаю:
Не знаўшы дзён галодных,
рад я
Пірог, пячэнне есці з чаем.
I гэтым чаем праганяю
Камяк пякучы, даўкі ў горле,
Калі з іх вуснаў словы чую
Аб страшным голадзе, аб горы.
Я ім заглядваю у вочы, –
Iм столькі убачыць давялося
Смярцей, калі бялелі ночы,
I як ваўчыцай выла восень.
Прыйшлося зведаць мне калісьці
Еўропы геаграфію прайшлі
Па рэках, гарадах, што Вы ўзялі.
І сёння немаўляты цягнуць ручкі –
Перабіраюць Вашы медалі.
З аднога боку – свет вясною ўбраны,
Дыханне разняволеных палёў…
І раненыя сэрцы ветэранаў –
З другога боку гэтых медалёў.
Даўгі мы Вам яшчэ не аддалі.
Апошні час Ваш, Божа, аддалі!
Вы як даўжэй жывіце, ветэраны,
Ха звоняць-граюць Вашы медалі.
А перад імі, што касцьмі ляглі,
ПАЛЯВАЯ КУХНЯ
– Глядзіце, братцы, мчыцца!
– Як птушка-тройка быццам! –
Байцы ўстаюць стамлёныя з зямлі.
– Хутчэй жа, радасць наша!
– Вось міг непараўнальны:
Убачыць як пыліць яна ўдалі!
– Мы скажам “дзякуй” кухні,
Што падняла так дух нам!
– Дык ухнем мы “Дубінушку” ізноў!
А як пасля зайграюць
Ў пустых жалудках маршы, –
Зноў будзем марыць аб сустрэчы з ёй.
І мірнаю парою