Вершы пра вайну

На парэштках разбуранай хаты,
На цагліне старэнькае печы
Сядзіць ціxa маленькі, кудлаты
Дамавік. I глядзіць у пустэчу.
Не варушыцца ён і не плача,
Ён тут жыý ужо больш за стагоддзе:
Сон адказна ахоýваý дзіцячы,
Страxі розных гатункаý адводзіý.
Дамавік да вясны рыхтаваýся:
На акне выгадоýваý цыбулю,
Каля печы ýвесь дзень прыбіраýся,
Прасаваý веснавую кашулю.
Ён прачнуýся ад выбухаý страшных,

***
Я цябе, мой сынок, прыгарну,
Прыкажу (папрашу як крывінкі):
- Ты не пойдзеш, сынок, на вайну!
Не, не зробіш ліхое памылкі!

Ты не будзеш забойцам, крый Бог,
І не станешся мясам арматным.
Не вучыла цябе, далібог,
Каб ты рушыў са зброяй на брата.

Кожны дзень ўсіх святых я малю,
(Я з малітвы свой дзень зачынаю),
Каб не йшоў мой сынок на вайну,
Я цябе, Божа мой, заклінаю!

***
Чуй, салдат, плача ў полі жаўрук –
Ад нялюдскай нячуласці плача.
Бач, патрушчаны гнёзды і крук
Над парэшткамі ўецца – лядачы.

Чуй, салдат, праз цябе ж яго плач…
Ты – не кат?
Як так сталася?
Зрэшты,
Ты пайшоў на бяззбройных нахрап,
На шпіталі кіруеш ракеты.

Стой, салдат, не страляй, горкі лёс --
Ты рыхтуеш унукам нядолю!
Гэта ж брат твой, сястра, усур’ёз!

***
Чуй, салдат, плача ў полі жаўрук –
Ад нялюдскай нячуласці плача.
Бач, патрушчаны гнёзды і крук
Над парэшткамі ўецца – лядачы.

Чуй, салдат, праз цябе ж яго плач…
Ты – не кат?
Як так сталася?
Зрэшты,
Ты пайшоў на бяззбройных нахрап,
На шпіталі кіруеш ракеты.

Стой, салдат, не страляй, горкі лёс --
Ты рыхтуеш унукам нядолю!
Гэта ж брат твой, сястра, усур’ёз!

Пройдзе рэгата
ўжо й без фрэгата.

Спыніце гнеў, скажыце злосці :"Годзе!",
   Не парушайце мірны рух зямны.
Імкніцеся, каб хоць адно стагоддзе
   Еўропа не стагнала ад вайны.
Не трэба ў спрэчках браць у рукі зброю,
   Без зброі можна ісціну знайсці.
Я не адзін з маленства песціў мрою
   Аб мірным у гармоніі жыцці.
Вядома, што такіх, як мы - мільёны:
   Сапраўдных, хто кахаў і дараваў.
Ой, як было бы добра, каб законы

Спыніце гнеў, скажыце злосці :"Годзе!",
   Не парушайце мірны рух зямны.
Імкніцеся, каб хоць адно стагоддзе
   Еўропа не стагнала ад вайны.
Не трэба ў спрэчках браць у рукі зброю,
   Без зброі можна ісціну знайсці.
Я не адзін з маленства песціў мрою
   Аб мірным у гармоніі жыцці.
Вядома, што такіх, як мы - мільёны:
   Сапраўдных, хто кахаў і дараваў.
Ой, як было бы добра, каб законы

Быў карабель і няма карабля...
Ці гэта карма?  Не, ўсё ж кара, бля!

Монстру Нэптун дэманструе,
як мора ён дэмонструе.

Што ў гора-камандзіра ні падлеглы,
тое абавязкова ўжо палеглы.

Дzярму, адзначанаму літарай "зэт",
адзін толькі шлях застаецца - ў клазэт!

Што яны зрабілі з мірнай Бучай,
зробіць Бог і з іх Масквой ябучай.

***

Хто вы, стварэнні,
што п’юць напой, настаяны на крыві сваіх дзяцей?
Вы, зневалёныя драбязгой-медзякамі,
замураваныя ўласнымі рукамі,
закратаныя сваімі ж думкамі…
Хто піша вашыя каноны?
Якія прынцыпы стаяць на чале?
Якая вартасць вашай ісціне?
Здыміце заслоны з вачэй, пачвары прадажныя, –
рэчаіснасць змяніла фарбы.
Дзень адгарыць ужо заўтра.
Сёння – далёка не ўчора.

***

Я ведаю добра, што лепей маўчаць.
Маўчаць ціха ў шматку, маўчаць ды і годзе…
А ў выпадку тым, калі варта крычаць, -
кіўнуць галавой злеганца пры на нагодзе.

Я ведаю добра, што лепей прайсці.
Так, выгляд зрабіць, быццам бы і не бачыш,
калі на дзяцей уздымаюць мячы,
калі побач маткі іх голасна плачуць.

Я ведаю добра, што лепей сцярпець.
Лепш сківіцы сціснуць і рушыць адчайна.

СВЯТАЯ ВОЛЬНАСЦЬ

Гары яна агнём – Святая Вольнасць!
Ў імя яе – і здзекі, і вайна.
Няздольнасць удыхнуць і невымоўнасць!
Крывава-белы сцяг – яе цана!..

Гары агнём жа ты, Святая Вольнасць,
Адчайна-смелых, мужных змагароў!
Куды вядзеш ты?..
На цвінтар?..
Праз неспатольнасць
Бетонна-шэрых твараў “ваяроў”?..

Да Вольнасці Святое – шлях праз краты,
Збіццё і гвалт за сэнс сваіх высноў.

Калі вайна ў хату лезе.
Жахліва ў сэрцы тваім.
Няма вяселлья ў вясновым лесе.
Турбота валіць без прычын.

Ў вачах няма іскры...
Сляза згасіла ўсё святло...
А мы яшчэ ня ў тым міры...
І не так званае быдло...

Алесь Борскі 11 декабря 2020 года в 19:34
http www. pogost. germanі. lebus. html, ці Цёзка

Пераклад верша Аляксея Бінкевіча

Усяго 4000-4500,
вядомых 1699
рад. Бяроза Міхась Міхайлавіч 1900 - 17.04.45
мл. с-т Бубновіч Андрэй Максімавіч 18.04.45
рад. Бурштын Мікалай Цімафеевіч 1908 - 08.05.45
ст.с-т Бондар Сяргей Антонавіч 1896 - 18.04.45
рад. Бінкевіч Аляксей Адамовіч 1909 - 16.02.45

Няма безыменных герояў,
Якія ў баях паляглі.
Яны і пад мірнай зарою
Запляміць імя не маглі

І неслі імя сваё годна,
Сумленна жылі кожны дзень,
Выносілі стойка нягоды,
Адпрэчвалі слабасць і лень…

Вайна ўжо за дальняй гарою,
А ўспомніцца – жаль апячэ:
Няма безыменных герояў,
Ды шмат невядомых яшчэ.

Шчыруйма, як сонца, нястомна,
Каб таяў няведання снег,
Пакуль толькі Богу вядомы

Адважны Бацькаўшчыны сын
Памяці Героя Савецкага Саюза Сяргея Балгарына
Званне Героя Савецкага Саюза яфрэйтару 86-га кавалерыйскага палка Сяргею Балгарыну было прысвоена за бой ля ракі Дзітвы, які адбыўся ў ліпені 1944 года ў раёне вёскі Белагруда на Лідчыне. У тым баі Сяргей Балгарын доўгі час адзін супрацьстаяў мноству фашыстаў, якія хацелі падарваць чыгуначны мост праз Дзітву.

"Забыта ўсе"
Забыта ўсе.Як кроў лілася
На нашай змучанай зямлі
Цяпер смяемся ,з тых,хто кажа:
"Каб толькі не было вайны.."
Нас вучаць продкі былых катаў
Жывых людзей паліўшых у хатах
А мы смяемся ў нашы дні
Пачуўшы-не было б вайны!
І сутыкнуўшы нас ілбамі
Глядзіш,заявяцца і самі
І скажуць,што прыйшлі яны
Каб толькі не было вайны..

Прабітая каска
Напісана пад уражаннем ад музейнага экспаната – салдацкай каскі

Перажыў атакі
ворага ліхога
шлем стальны салдацкі –
каска-халхінголка.

Ад яе залежыць
воіна жыццё –
касцы, уцалеўшы,
дзякаваў за ўсё.

Ваявалі ў шлемах
з фінам і з фашыстам.
Халхінголка злева
куляю прашыта…

Нашы адступалі.
Бой кровапралітны.
Нашы хлопцы палі
ў касках у прабітых.

Паў хлапчына хвацкі,

Глянь!
У памяць аб падзеях 1941 года

Глянь: на колах на губастых
гужам змей неабстраляных
мехкалоны акупантаў
павалілі цераз Збляны.

Глянь: імчаць матацыклісты
ў чорных касках і плашчах.
Фрыц на мота як уліты.
Цэлы сажань у плячах.

Круглая бляшанка збоку.
Аўтамат наперавес.
Просіць малака па-польску
гэты страшны чалавек.

Глянь: на фоне агарода
робіць памятнае фота
афіцэр пры ўзнагародах,

Партызанская пасяўная
Самай незвычайнай партызанскай аперацыяй на тэрыторыі Лідчыны была вясенняя пасяўная кампанія 1944 года.
Да краёў акупаваных
нашы танкі коцяцца –
радуюцца партызаны,
ворагі маркоцяцца.

Пачынаем пасяўную:
вызваленне блізіцца.
У палях шчыруем, днюем –
і палям не лысіцца.

Пуставаць зямлі нядоўга.
Коней людзям выдзелім.
Добра ўзброеным натоўпам
зерне ў фрыцаў выдзерам.

Шаноўны цыган Вайдаловіч
Памяці цыганоў-ахвяр фашызму
Стары цыган-гарманіст Вайдаловіч быў расстраляны фашыстамі ў 1942 годзе ў ліку многіх іншых вязняў Лідскага гета за тое, што адмовіўся іграць для нямецкіх салдат.
Жыў у Малэйкаўшчызне табар.
Там весяліліся няслаба.

Распальвалі агонь увечар,
цыганкі гатавалі ежу,
і галаву цыган не вешаў,
і весялосць не мела межаў.

Спявалі, танчылі, гулялі.

Франтавыя ластаўкі

З этыкетак тоненькіх,
для пісання годненькіх,
для бацькоў, для Насценькі –
пісьмы-трохвугольнікі,
франтавыя ластаўкі.

Цяжкасці з папераю,
цяжкасці з канвертамі,
ды салдаты ўмелыя,
як абгортку белую
прыстасоўваць, ведалі.

Пішуць на газетачках,
на мяшках з паперачкі
для любімых дзетачак,
для каханай Светачкі,
для каханай Верачкі.

“Прывітанне, родныя!..
Мы тут не галодныя –

Партызанскія прыпеўкі

Навядуць на фрыцаў жаху:
з ворагам не мірацца –
робяць з бомбаў узрыўчатку
коннаўскія іскраўцы.

Партызан падполлю сябар,
вораг акупацыі –
на яго адкрыта зяпа
“найвышэйшай нацыі”.

У кулак-атрад зліваюць
партызанаў-волатаў.
Партызаны падрываюць
эшалоны ворагаў.

Партызан падполлю сябар,
вораг акупацыі –
па руках дае няслаба
“найвышэйшай нацыі”.

Мсцівец, прагі помсты поўны,

Змаганне са змеем
Да 75-годдзя Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне

Фашызм – бы змей грымучы,
гад з шыяю вала.
Ён тысячы замучыў.
Змагацца смерць звала.

“Паўстаньце на змаганне
ў братэрстве, у адзінстве!
Старанні, намаганні
да справы прыкладзіце!”

Змагаючыся, важна
адвагу паказаць –
і дзейнічаў адважна
падпольшчык, партызан.

Штык партызана востры
прынёс фашызму боль.
У горадзе, у вёсцы

Ліпеньскія прыпеўкі
У памяць аб падзеях 1944 года

Бравай арміяй-скалою
край наш вызваляецца –
многа акупанцкай зброі
ля ракі валяецца.
***
Акупанты – гразь. Атака –
грозная мачаліца…
Вызваліцелі на танку
ў вёсачку прымчаліся.
***
Да цябе, фашыст-бамбіза,
неба не прыязнае:
часці ворага бамбіла
наша авіяцыя.
***
Павалілі цераз Збляны
фрыцы недабітыя.
Іх патроны расстраляны,
галасы прапітыя.
***

Цана здрады
Малую вёсачку,на трыдцать хат,
Сваёю жорсткасцю вайна кранула.
Трыццаць адзін загінуў тут салдат-
Салдат савецкіх куля не мінула.

Іх гітлераўцы ўзялі ў атачэнне,
Кальцом заціснулі ў лесе - ні прарваць.
Галодныя і змораныя да змярцвення,
Прывал зрабілі атачэнцы і палеглі спаць.

Ды між салдатаў тых слабак з’яіўся,
Таемна вырашыў пад покрывам начы,
Як быццам бы адзін ён не змарыўся,

Пара ісці ў падпольшчыкі!
У памяць аб падзеях 1941 года

Рабочыя, настаўнікі
і гаспадыні хатнія!
Генадзіі і Танечкі,
для барацьбы прыдатныя!

У групы аб’яднайцеся!
У барацьбу ўключыцеся!
Для ўдару і для націску
ў кулак адзін злучыцеся!

Боепрыпасы, зброю
збірайце і хавайце!
Магілішчу сырую
агрэсару капайце!

З фашысцкімі бацыламі
змагайцеся вы годненька!
Нашкодзьце ўсімі сіламі

Выбух
Аповед падпольшчыка Роберта Сасноўскага
Адной з найбуйнейшых дыверсій лідскіх падпольшчыкаў на акупаванай фашыстамі тэрыторыі стаў падрыў Лідскай электрастанцыі ў ноч з 14 на 15 сакавіка 1943 года.
Я памочнік качагара
на электрастанцыі.
З думкай – шкодзіць нечакана
злым захопнікам-шакалам –
не магу расстацца я.

Падарваць к чарцям сабачым
думаю і змыцца я.
Здагадаецца апальшчык

Бой за Ліду
У памяць аб вызваленні Ліды ад фашыстаў 8 ліпеня 1944 года

Накіроўваецца корпус
Аслікоўскага да Ліды,
і няма ў ім недахопу
ў конях, моцна ў корпус злітых.

Злосна вока акупанта
ў далеч узіраецца…
На вузлах дарог упарта
фрыц супраціўляецца.

Шлях абходны пралягае
па дрыгве і па лясах.
Лес які, дрыгва якая
затрымаюць малайца?!

Шлях адолены даўжэнькі.
Ззаду вёскі, мурагі.

Захопніцкі абоз
У памяць аб падзеях 1941 года

Захопніку патрэбна
краіна-каравай.
Да лап не прыбярэ наш
непераможны край!..

Купаючыся ў леце,
пужаючы стракоз,
праз Панямонцы едзе
захопніцкі абоз.

Павозкі акупантаў
на гумавым на ходзе,
на колах на губастых
праз Панямонцы коцяць.

У кожную запрэглі
бясхвостых коней двух –
і коціць, бы ўгарэлы,
фашыст на поўны дух.

Бясхвостыя кабылы –

Арлінае племя
Памяці воінаў-чыгуначнікаў, удзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны, у гонар якіх у Лідзе восенню 2008 года быў устаноўлены памятны знак-паравоз
На фронт з завода і раллі
пайшлі, “Бывай!” прамовіўшы.
Чыгуначнікі перайшлі
ў ваеннае становішча.

Чыгуначнік у Армію
Чырвоную залічаны –
яму заданні ўдарныя
да баявых набліжаны.

Фашыст, драпежны, бы шчупак,
ім не навее боязь –

“Крочыў” танк жалезнаю хадою
Па зямлі прывабнай і чужой.
Застагнала дрэўца маладое,
Як святар, забіты прад імшой.

Больш не стане ўжо духмяным хлебам
Залаты, як злітак, каласок.
Больш у вочы не ўсміхнецца небам
Знішчаны пачварай васілёк.

Пройдуць тракі па ўсяму, што свята,
Перамелюць радасныя сны.
“Крочыў” танк паходкаю вар’ята,
“Крочыў” танк паходкаю Вайны.

Фашысцкі бункер
У гады фашысцкай акупацыі ў многіх акупаваных вёсках Беларусі меліся нямецкія бункеры, якія нагадвалі аб “новым парадку” акупантаў і наводзілі страх на мясцовае насельніцтва. Быў такі бункер і ў вёсцы Агароднікі Лідскага раёна.
Стаў з позіркам халодненькім
фашызм на поўны рост…
У вёсцы Агароднікі
нямецкі бункер ёсць.

Узгоркам узвышаецца
пакрыты дзёрнам дах.

Газета-штык
Да 75-годдзя “Лідскай газеты”
У 1943-1944 гг., да самага вызвалення Ліды ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, газета “Уперад” (папярэдніца “Лідскай газеты”) выдавалася падпольна. Друкаванае слова таксама сыграла сваю ролю ў барацьбе з ворагам.

Нас прапагандай, фрыцы, не паганьце!
Фрыц, не мялі падобна ветраку!
Насуперак фашысцкай прапагандзе,
“Уперад” робяць Коган і Драгун.

Партызанская газета
Да 80-годдзя “Лідскай газеты”
У 1943-1944 гг., да самага вызвалення Ліды ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, газета “Уперад” (папярэдніца “Лідскай газеты”) выдавалася падпольна. Друкаванае слова таксама сыграла сваю ролю ў барацьбе з ворагам і набліжэнні Перамогі.
Там, дзе кормяцца-жыруюць
вепручыхі з вепрукамі,
Коган і Драгун шчыруюць
у пушчанскай у друкарні.

Па ўсёй Беларусі бяздомныя печы,
Стаялі ад гора ўчарнелыя печы,
Што больш ім малеча
Не ўзлезе на плечы,
Што болей не грэць ім
І костак старэчых.

Здавалася – слалі нямыя праклёны,
Што больш гаспадыням не біць ім паклоны, –
Не будуць ад ранку ля іх завіхацца,
Як быццам у нейкім абрадавым танцы.

А будуць вялікія святы надходзіць, –
Не стануць для іх мел, ці вапну разводзіць,

Пляма ганьбы
Памяці каля 200 яўрэяў і цыганоў, расстраляных фашыстамі ў жніўні 1943 года ў раёне сённяшняй вуліцы Рыбіноўскага ў Лідзе.
Крок немец паскарае.
Задзёрта галава.
Бароўка. Лесу ўскраек.
Пажухлая трава.

Вялізарная яма
ды жоўценькі пясок.
На немцы – ганьба-пляма.
Нажышчы – кілбасой.

А цвёрды лоб ягоны –
бы камень, бы арэх.
Цыган, яўрэяў гоніць.
Каманды, лямант, брэх.

Гады мільгаюць, як слупы каля дарогі,
Доўгай чаргой яны прайшлі ўжо з тых пор,
Як на зямлю нашу ступіў фашысцкі вораг
І тут натрапіў на бязлітасны адпор.

Але ніколі не павінен сцерці час
Пра тыя страшныя падзеі ўспаміны.
І тым героям, што змагаліся за нас
Мы аддаем сёння належную даніну.

Мы ушаноўваем мільёны пераможцаў,
Тых, хто прайшлі праз ўсе пакуты той вайны,

Жудасны Марс узышоў над Зямлёю,
Жахі вайны за сабою прывёў.
Плямай крывавай праз бінт супакою
Жудасны Марс узышоў.

Пыльны пейзаж на Чырвонай Планеце
Ў госці, напэўна, сабраўся да нас.
Гінуць дарослыя, гінуць і дзеці –
Менш перамог, чым параз.

Жудасны Марс узышоў над Зямлёю,
Толькі Надзея б ізноў ажыла,
Сведкай Кахання калі б над журбою
Зорка Венера ўзышла.

Парваныя радаводы
Памяці беліцкіх яўрэяў-ахвяр фашызму
Да Вялікай Айчыннай вайны трэцюю частку насельніцтва мястэчка Беліца Лідскага павета – каля 700 чалавек – складалі яўрэі. У ліпені 1944 года, пасля вызвалення Лідчыны, з зямлянак у Беліцу вярнулася каля 60 яўрэяў – менш чым 10 % ад даваеннага яўрэйскага насельніцтва. Большасць з іх пазней з’ехала за мяжу.
I

Трэць белічан складалі

Жылося шчасліва на вольнай зямлі сінявокай.
Штодня працавалі ва ўсю гарады і вёскі.
Раптам многім прыйшлося забыцца на старасць глыбокую-
Без папераджэння прыйшлі варожыя войскі...

Дзяцінства, юнацтва і сталасць вайной апалілі .
Давольны вы гэтым, няшчасныя каты, давольны?
Дзве трэці пайшлі на вайну... Пайшлі і загінулі
За маці, за сына, за жонку, Радзіму, за волю.

Я спытала ў бабулі,
Якая ў вайну жыла,
Як свісталі тады кулі,
Партызанка дзе ішла.

-Вельмі страшна, дзеткі, жыць
Змрочнаю вайною,
Боль цярпець, дзяцей карміць,
Ахвяраваць сабою.

Вёска наша ў сем двароў
Ля лесу гаравала,
Бо ўсіх хлопцаў, мужыкоў
Вайна пазабірала.

Цяжка там, дзе ішлі баі...
А ў нас катаў не відаць,
Бо партызаны ў гаі.
Можна жыць, агарод саджаць.

Як чужынцы ля двара

Памяці маіх аднасельчан з невялічкай вескі,з якой у 1944г на вайну прызвалі 43 чалавек,
а дамоў вярнуліся толькі трое...

"Помнік"
Даўно мінуў той час жахлівы
Калі грымела тут вайна
І адпраўляла ў магілы
Людзей загубленых штодня
Нам толькі памяць застаецца
І помнік сціплы ля дарогі
Тут душы тых,хто не вярнецца
Свае аставіўшы парогі
Не нарадзіўся,не загінуў

Інжынер Іяхім

Рэжым фашысцкі пакрываў
карычневай смугою Ліду.
Піўным заводам кіраваў
Іяхім, інжынер з Берліна.

Яўрэі многія пры ім
знайшлі работу на заводзе.
Ды ў ботах колеру крыві
тэрор-фашыст па Лідзе ходзіць.

Ля завадскіх варот тэрор
і ботам грукае ў вароты.
Ды не пусціў Іяхім морд
і гутарка была кароткай.

З завода кінулі на фронт
яго, заступніка яўрэяў.
У Ханвега* ва ўхмылцы рот:

“Донарскі матэрыял”
Памяці малалетніх ахвяр фашызму прысвячаецца

Пыл узнялі санмашыны колы.
Гул матора цішыню ўзрываў.
А ў будынку Споркаўшчынскай школы
дзеці – “донарскі матэрыял”.

Афіцэры-медыкі з машыны
выйшлі – і выстройваюць дзяцей.
Позірк іх драпежніцка-птушыны
ўважліва “матэрыял” глядзеў.

Адабралі некалькіх. Павезлі.
Фрыцам раненым патрэбна кроў.
Хто застаўся – мокры нос павесіў,

Хмары ліхалецця
Памяці расстраляных фашыстамі 23 ліпеня 1941 года 42 яўрэяў з вёскі Сялец Лідскага раёна
Раніцой прыехалі ў Сялец
дзве машыны, крытыя брызентам, –
і сягоння ў хатах не сядзець –
у зямлі ляжаць яўрэйскім сем’ям.

Вылезлі эсэсаўцы з машын,
чэрапы ў эсэсаўцаў на форме –
і таму дзяцей, жанчын, мужчын
добрае не ўсцешыла надвор’е.

З перапуду стала пазяхаць
дзіцяня, на боязь не скупое.

Міска грэчкі і кубак кісялю
Да 75-годдзя Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне
У першыя месяцы сваёй дзейнасці Лідскі камбінат харчовых канцэнтратаў пастаўляў кашы для патрэб часцей 3-га Беларускага фронту. Захаваліся ўспаміны былой работніцы прадпрыемства Соф’і Фёдараўны Купчанка аб тым, як у адным з цэхаў камбіната сустракалі Новы 1945 год.
За вокнамі зіма лютуе.
Па добрым леце паўздыхаўшы,

Памяці малалетніх вязняў
Азарыцкага канцлагера

Калыша ў балоце крывая сасна
На голлі сваім бяду і дрымоту.
Ля мёртвай матулі прыснула дзіця...
Люляе, люляе сасна адзіноту.

І ходзіць навокал самотны “бай-бай”,
Здувае сняжок і змятае пушынкі.
Падаўся пад цёплы бачок цераз гай
Маленькі ваўчок да другое дзяўчынкі.

А дрэва калыша. А вецер пяе,
Выводзіць нямую, без слоў калыханку,

Толькі падай знак.
"Хочаш пайсці?"
"Так".
"Думаў куды?"
"Не"
"Ты на яве,не ў сне.
Знойдзеш арыенцір?"
"Вунь на перадзе цір".
"Зойдзем".
Стрэльбу пад вока.
"Палі!"
Куляюцца караблі.
Стрэльбу пад вока.
"Яшчэ!"
Дом разляцеўся ўшчэнт.
"Добра палюеш."
"Ты мне?"
"Яшчэ намалюеш."
"Не..."
"А я на вайне."
"На якой?
Можа з самім сабой?"
"Не.Толькі з табой."
"Са мной?Ну,што яшчэ?"
"Ушчэнт!"

Дзяўчаты ад яго ўсмешкі млелі,
І кожная ўздыхала ўпотай,
Ды адгушкалі светлыя арэлі:
Ваенкамат, камісія і … боты.

Ён не хаваўся па задворках вёскі,
Не выбіраў сабе бясхмарны стан.
Недаравальнай явы адгалоскі…
Як прыгавор: “Служы. Афганістан.”

І ён служыў сумленна і аддана
На той зямлі, што смерць нясла і слёзы.
Як падарунак кожны новы ранак
Сярод пустыні і суровай прозы.

1.
Калі на Вечны гледзячы агонь
Перада мною часам
праступае,
Нібыта кроў праз белыя бінты:
Людзей жывымі, быццам дровы, паляць
Фашысты
раўнадушна,
Што ж тады
Шчаслівых маці іх
я уяўляю,
Калі пад сэрцам носячы яшчэ
Яны пяшчотна ў марах
іх люлялі!
Ці гэта ўбачыць мамы іх маглі
Ў жахлівым сне,
Бы так магло прысніцца,

Быццам гэты першы снег
З сорак першага –
балесным
Небатканым палатном
Светлай памяці нябеснай,
Светлай памяці зямной
Тых, хто ўжо распростваў крылы
З выпускнога
узляцець,
Ды вайна рукой накрыла...

І апошні іх званок
З лугу школьнага
ўрачысты
Сёння вырас для мяне
У вялікі звон вячысты!

Ён – аб тым,
Што многім ім,
Адышоўшым у ніколі,
Снегу першага

Немец адступае
Да 75-годдзя вызвалення Лідчыны
Значная частка немцаў, якія ў ліпені 1944 года адступалі, пакінуўшы Ліду, знайшла сваю магілу ў дакудаўскім балоце.
Пакідае немец Ліду,
спехам адступае.
Па дарозе ім праліта
слёзанька скупая.

І ва ўцёку час, цяжкога
для яго маральна,
рухаецца па вясковай
вулачцы цэнтральнай.

Фрыц па вулачцы даўжэзнай
брукаванай крочыць –

Немец адступае
Да 75-годдзя вызвалення Лідчыны
Значная частка немцаў, якія ў ліпені 1944 года адступалі, пакінуўшы Ліду, знайшла сваю магілу ў дакудаўскім балоце.
Пакідае немец Ліду,
спехам адступае.
Па дарозе ім праліта
слёзанька скупая.

І ва ўцёку час, цяжкога
для яго маральна,
рухаецца па вясковай
вулачцы цэнтральнай.

Фрыц па вулачцы даўжэзнай
брукаванай крочыць –

На ўскрайку Еўропы
І ў цэнтры Еўропы
Іваны, Пракопы
Капалі акопы.

Падчас на Каляды,
Парой на Купалле
Пад неба паглядам
Акопы капалі.

Знаходзіў бывала,
Капаючы, хтосьці
Мінулай навалы
Салдацкія косці.

І гнулася зноў жа
Дадолу пытанне:
Акоп гэты, можа,
Магілай мне стане?

Лячыліся жартам
Ад скрухі, знямогі:
– А раптам ёсць скарб тут
У фонд Перамогі!

– Капайма, пяхота, –
Акопіны будуць!

Пераправа

Той чорны дзень тут мала хто прыпомніць,
Бо столькі год мінула з той пары.
І на магіле не лунае помнік,
І цішыня ля Сіняе Гары.

А з-за яе, з выццём і гулам грозным,
Нямецкі штурмавік тады ляцеў.
Дзятва ад куль хавалася ў барозны,
А хто - ў акопы... Кожны жыць хацеў.

Пілот жа той стараўся бомбы скінуць
На пераправу, танкі дзе ішлі,
Каб ад яе і следу не пакінуць

Успамін ветэрана

Хутка бой. І таму наранку,
Па траве, што ў халоднай расе,
Мы паўзём да варожых танкаў,
Што стаяць у лясной паласе.

Кожны лічыць сябе героем,
Бо вярнуцца жывым – наўрад…
А заданне – разведка боем.
Толькі ўперад! Ні кроку назад!

Крык “Ура-а-а”, дробны стук аўтамата,
Ды разрывы гранатаў і мін…
Сірацела чыясьці хата,
Заставаўся адзін успамін…

Бой кароткі, як бляск маланкі…

Паганіні

Агітбрыгада. Фронт. Пярэдні край.
Хвіліны цішыні паміж баямі.
З аўтамабіляў сцэна. Месяц май.
І сіні водбліск неба на баяне.

Артыст, нібы каханую, абняў
Баян. Вакол – абветраныя твары.
У імгненне “Венскі вальс” настрой узняў,
Пад акампанемент старой гітары.

І скрыпка, быццам курскі салавей,
Выводзіла рулады ў задуменні:
Гучала ў іх сімфонія завей,
Вады бруенне па рачным каменні.

Палыхалі зарніцы,
Грымелі грамы-
І жорсткія фрыцы
Палілі дамы.

Крычалі бабулі
І дзеці крычалі,
Варожыя кулі
Крычаць не давалі.

І слёзы, і гора
Ліліся ракою
У грознае мора -
Няшчасце людское.

І людзі ўзняліся,
Як хвалі цунамі,
Якія ліліся
Ў людскім акіяне.

І фрыцаў паганых
Змяталі яны
За болі і раны,
За гора вайны.

Каб сёння, як кветкі
Нарцыс і камелій
Ўсе людзі планеты
Ад шчасця квітнелі.

Хоць і вайна жаночага роду,
але колькі мужчын палягло
тых хто браў у рукі крывавыя зброю
як так адбыцца магло?

наўрацце жыццё аддавалі дарэмна,
але памяць пра іх амаль не жыве.
яна праляцела імгненна,
забылі мы што наша зямлі ў геройскай крыве.

і парады навошта праводзіць?
калі ветэран у халоднай хаціне жыве...
толькі страх тоя зброя наводзіць,
колькі герояў забытых ляжыць ў зямле.

Мост праз Нёман
Ля шашы Ліда – Бярозаўка, за мастом праз Нёман, стаіць помнік у выглядзе жанчыны-маці з забітым юнаком на руках. Ён пастаўлены ў памяць аб расстраляных у 1941 годзе фашыстамі палонных чырвонаармейцах, якія будавалі мост.
Халодныя хвалі кацілі
вятры пад гучанне грымот.
Даўно ў Агародніках ціхіх
праз Нёман пракладзены мост.

Фашысты на ўсход павалілі.
Каб ворага стрымліваць моц,

Хто ў вечнасць пайшоў,
Таму годы здаюцца хвілінамі.
Ды гэта хвіліна,
Здаецца мне,
Так і для іх
Няспешна праходзіць,
Звязуючай ніццю сувораю
Хвіліна маўчання
Нас, вельмі розных,
Радніць.

Вось хутка наступіць
Святая хвіліна маўчання.
Як будзе яна наступаць
І у будучым дзесь.
Калі разам скласці
Усе іх у Дні Перамогі, –
З хвілінаў маўчання
Другая гадзіна ідзе.

Хвілінай маўчання

Чэрвеня дваццаць другога
Рукі ўздымае да Бога
Ў ціхай малітве планета.
Раны баляць ёй дагэтуль.
Як у Сусвеце ні ў кога,
Сэрца яе поўна жалю.
І навальніца пужае
Часам раскатамі грому
Чэрвеня дваццаць другога.

Чэрвеня дваццаць другога
Ноч заглядае у вокны,
Ноч заглядае у вочы.
З воч паглядае трывога.
З воч ветэрана сівога,
З воч адзінокай матулі:
Толькі б мы зноў не пачулі
Гулу страшэннага тога

Цягнік Беласток-Ленінград
Памяці першых ахвяр Вялікай Айчыннай вайны ў Лідзе

Цягнік Беласток-Ленінград
крануўся са станцыі Ліда.
(Згаданы маршрут праклінаць
ускорасці прыйдзе хвіліна.)

Ужо пачынае чапаць
акенцы святла пазалота.
За беллю фіраначак спяць –
ды будзяць людзей… самалёты.

Гудзіць самалёт: “Насалю-у-у-у –
і запалымнееце аж вы!”
Роў зверху – удар на зямлю
абрушваецца вельмі страшны.

Праведнікі мілай Беларусі,
Вам я, як героям, пакланюсь.
Гімн іграе сонечны на гуслях
Праведная вамі Беларусь.

Ў час, калі нахлынула навала,
Баль спраўляла лютае звяр'ё,
Вы жыццё яўрэяў ратавалі,
Пад пагрозу ставячы сваё.

Смерці заглядаючы у вочы,
Не маглі няшчасных ёй адаць,
Бо Хрыстос на свет прыйшоў аднойчы,
Каб усіх нас, грэшных, ратаваць.

Неба воч не змежвае, – ўсё бачыць,

Розныя сцягі —
Аднолькавыя гукі
У сховішчах і дзотах
Граюць да стральбы.
Розныя нажы —
Аднолькавыя рукі
Розныя пістоны —
Роўныя крыжы.

І дрыжыць паветра,
Што калышуць словы,
Поўныя спадзеваў,
Мкненняў ды мальбы.
Так праходзіць лета...
Бой ужо гатовы.
Час апошніх спеваў —
Ён заўжды
Нямы.

Апошні світанак у небе згарае,
Ляжыць з пуляй ў сэрцы юнак.
Яго жыццё ўжо дагарае
І каб Бог даў яму толькі знак,

Што прыйдзе до роднае вёскавай хаты,
У хату ён зойдзе, як зноў.
А там са слязьмі чакаць будзе маці
І скажыць:"Вярнуўся, сыночак, герой!"

Але яго зорка ўжо дагарае
І яго чакае цемры турма
Толькі памяць аб ім будзе жывая,
Але ўзор засцілае цьма.

Нарадзіўся тый хлопчык на Днепры, як я,

(памяці прадзеда Мікалая Курыловіча з Бярозаўшчыны і ўсіх заходнебеларускіх мужчын, загінулых у сваіх першых баях у 1944)

Загад ёсць загад. Прыслалі павестку -
і мусіш, Мікола, ісці на вайну,
пакінуўшы жонку і роднае месца,
Астатні раз подых Радзімы глытнуў,
пагушкаў дзяцей, пакарміў у хлеве Косю,
кароўцы падкінуў свежага сенца,
зрабіў усё да толку, як павялося...

Забытаму жаўнеру.

Глеба Ржэва не воцат,
А іржа ад крыві,
Наўгародскім балотам
Грэбляй косьці ляглі

І жаўнерская доля
Не прыймае віны,
Над палітай крывёю,
Генералаў вайны,

І жаўнерская доля
Ушанаваньня не просіць:
Ужо шануюць калосьсі
Іх забытыя косьці.
-12.03.17.

Мы ляжым на раздзёртай металам зямлі.
Хмары таюць паволі.
Нас няма. Тры хвіліны таму - мы жылі.
Нас не будзе ніколі.

І сланечнікаў чорныя вочы датла
Дагараюць абапал
Бальшаку, што сячэ краявід напалам,
Як вайсковую мапу.

І на шыі слупоў цісне сіні каўнер
Бесспагаднага неба -
Бы расейскі салдат альбо польскі жаўнер
Нас пільнуе як трэба.

Ды на струнах дратоў вецер грае няўспын
Анямелыя ноты.

Маладзенькі бялявы хлапчук,
Што яшчэ не ведаў жыцця,
Бачыў столькі жахлівых пакут,
Бачыў столькі смярцей штодня.

Ён яшчэ нікаго не кахаў,
Не трымаў на руках дзіця.
Па начах у аблоках лятаў,
Ды спыніла яго вайна...

Гэтых хлопчыкаў, сябра мой,
Ведаеш, колькі тады было,
Колькі іх у радную зямлю
За нас з табой палягло?

Неба чыстае, цішыня ў далі.
Ты ведаеш, сябра мой,

1.
Б’ецца, як сэрца, трапеча агонь.
Вецер цалуе, хвалюе яго.
Гэты вятрыска – дыханне палёў,
Што далятае з далёкіх гадоў.

Многае бачыцца ў Вечным агні.
Праведны гнеў і ласкавасць у ім.
Быццам Купальскае вогнішча ён, –
Мы ачышчаемся з гэтым агнём…

Нас азарае высокі агонь,
Нас бласлаўляе свяшчэнны агонь.
Як абярэг ад ліхога ўсяго,
Мы панясём з сабой водбліск яго.

2.
Ля Вечнага агню

З блакаднікамі Ленінграда
Зноў Дзень прарыву адзначаю:
Не знаўшы дзён галодных,
рад я
Пірог, пячэнне есці з чаем.

I гэтым чаем праганяю
Камяк пякучы, даўкі ў горле,
Калі з іх вуснаў словы чую
Аб страшным голадзе, аб горы.

Я ім заглядваю у вочы, –
Iм столькі убачыць давялося
Смярцей, калі бялелі ночы,
I як ваўчыцай выла восень.

Прыйшлося зведаць мне калісьці

Шэсьць гадоў гром грамыхаў.
Шэсьць гадоў сьмярдзела сьмерцю.
Шэсьць гадоў хтось пратрываў,
Хтосьці трапіў ў чэргу першу.

Шэсьць гадоў чакала маці,
Шэсьць гадоў яшчэ пасьля.
Потым не змагла чакаці,
Бо зжыла яе туга.

Тлеюць тэчкі у архівах.
Кажуць стрэлкі лечаць боль.
Гоняць кветкі на магілах
Шэсьць гадоў у небыцьцё.

Сонцам пяшчотным угрэты,
Атулены кволай травой.
Ён той хто ў полымі веры
Ды з гонарам ў сэрцы,
Адважна ён крочыў у бой.

Кроў абрасіла зямлю
За родную маці-краіну.
Зорка сьвяціла яму
Ды быццам як цуд.
Перамогу ў ёй бачыў вяліку.

Ён той апошні жаўнер,
Апошняе зернетка дрэва.
Хіляць анёлы асьвер ¬-
Апошні манэўр,
Пазбавіць каб тленнае цела.

Штосьці яшчэ існуе
Пакуль сэрца моцнае прагне.

Трыццаць пяць чалавек, трыццаць пяць партызан -
сабіраў свой атрад удалы атаман.
Гнаў ён коней сваіх удалеч сівых бароў,
каб пабіць, пашарсціць немцаў блудных у кроў...

За зямельку дзядоў, за прыгорак сівы,
дзе яшчэ хлапчанём накасіўшы травы,
бег да мамкі сваёй каб хутчэй памагчы,
і каб потым з дзяўчынай сваёй залягчы...

Каб кахаць, быццам чуў, у апошненькі раз
і забыўся тады роднай мамы наказ:

У нас стала прымаўкай горкай
Што час не найлепшы настаў
Я цетчын расказ пра шайморы
Капаючы бульбу, узгадаў

Шайморы, бліны бульбяныя
З той бульбы, што мерзла зімой
Яе неслі дзеці малые
З палеткаў увесну дамоў

У хатах – вялікая радасць
Наробім, насмажым блінкоў
А мне адно хочацца плакаць
Па дзецях тых, што без бацькоў

Па тых, што дзяцінства не мелі
Дарослымі стаўшы у вайну

***
22 сакавіка 1943 г.
Хатынь... Наш народны боль...

У што цяпер верыць?
Аб кім цяпер плакаць?
Іх сто сорак дзевяць,
у вогнішчы спаляць...

І дым той да неба,
атрутны ды слізкі,
прытуліць да глебы
той дзень сакавіцкі.

Ніхто з іх не ведаў,
як можна караць,
дзяцей-непаседаў
аж семдзесят пяць!

Фашыстаў праклятых
ці ж бог пакарае?
Іх воч ваўкалатых
ці ж коршун здзяўбае?

У казках так толькі,

Прайшла вайна… Сямiдзесяты год
Пад мiрным небам прачынаецца Айчына,
Але нiколi не забудзе наш народ –
Забыцца пра такое немагчыма,
Як чорнаю чумою на зямлю
Налецела раз,юшаная зграя,
Бяду унясла у кожную сям,ю,
Зацмiушы небасхiл сабой да краю.
Гарэлi хаты, вескi, гарады,
Таптау фашыст палеткi цяжкiм ботам.
Нам за чатыры доугiя гады
Далася перамога кроу,ю з потам!

Імклівасць, націск танкавай атакі –
Супроць “пантэраў”, “тыграў” і гармат…
Трыццацьчацвёрак кемлівыя тракі,
Але няма дарогі ім назад.
Палае танк, бы домік папяровы,

Ён змог прайсці ад Брэста да Берліна
Праз Магілёў, Маскву, Крым , Сталінград …
Сцяг Перамогі , што для ўсіх адзіны
Пранёс Чырвонай Арміі Салдат.
Сугуччам горычы, крыві, страт, слёзаў …
З геройствам, спрытам, рызыкай ліхой ,
З любоўю да Радзімы ў вершах, прозе
Салдат Чырвонай Арміі веў бой .
Ён быў адзіны са сваім народам ,

Шуткавалі з сябрам перад боем ,
Горла драў нам моцны самасад …
Ён , звычайны хлопец , стаў героем
І навечна – малады салдат .
У цяпле віхурыла “Зямлянка” ,
Xтосці марыў , хтосць пісаў лісты ,
Гаманіла , думала “тальянка” ,
Xтосць драмаў , хтосць песціў гнеў святы …
За камандай стала чуйна ціха –
Баявы даводзіўся загад …

Ў 44-м годзе
Нас звольнiлi, браток
Ды зноў павесткi носяць
Бяруць людзей на фронт

Калi ўсiх забiралi
Вяскоўцаў на вайну
Бабулi перадалi
Вось гэту навiну

Што любага Пятруся
У войска забяруць
I з роднай Беларусi
Ў акопы павязуць

Ля хаты сабралося
Амаль не ўсё сяло
Ў дарогу, як вялося
Праводзiць эшалон

Бабуля мая ў хаце
Прыпала да iкон
А дзед пры ўсём парадзе
Гатовы у вагон

Яна малiла Бога

Сядай, ўнучок. Памесцiмся на лаве
Няма, як кажуць, праўды у нагах -
Сусед мой запрашае, дзядзька Павел
З такой усмешкай хiтрай у вачах

Ён цыгарэту ў пальцах размiнае
I вочы бляклые падняўшы недзе ўверх
Аповед свой пацiху пачынае
Як нашы бралi з боем Кёнiгсберг

Аёй-аёй. Не дай нiкому Божа
Пабачыць тое, што пабачыў я
Гучаў загад – i можаш цi не можаш
Iшла наперад армiя уся

Загаманiлi ў лесе партызаны
На астраўку малым сярод балот
Дзед ў кажусе карой падперазаным
Трымае тут ў жыццi апошнi фронт

Тут хлапчукi сваю праходзяць школу
Як лепей мiну ў рэйкi залажыць
I колькi пораху узяць, i колькi толу
А iм, мiж iншым, хочацца так жыць…

Тут мае ўсё падвойнае значэнне
I зашывае сам сабе мундзiр
Ў якiм ад немцаў выйшаў з атачэння
Да партызан чырвоны камандзiр

Прысвячаецца загінуўшым у ВАВ і майму дзеду Чэчату Васілю Філіпавічу,
які пахаваны ў брацкай магіле ў г.Азёрску, Калінінградскай вобл.
1
Як многа вас палегла ў той вайне!
Загінулі!.. А катам не здаліся!
І ў бессмяротным маршы, па вясне
З вас кожны, як жывы, да нас з'явіўся.
2
Як многа вас, салдат без узнагарод,
Загінула за перамогу ў бойнях,
Дзяцей Радзімы! - Неўміручы род! -

на плячы вісела стрэльба,
бег праз лес, праз поле, грэблю,

у партызанскі, у атрад,
каб сказаць, што ў вёсцы гвалт,

што фашысты паляць хаты,
што забілі яны тату,

што сястрычку разам з мамай
павялі да нейкай ямы...

бег, як вецер, як вада,
у якой хуткая хада,

ён хацеў паспець сказаць,
што ўсіх трэба ратаваць.

ён не чуў ніякай стомы,
і прыбег на бераг стромны,

пераплыў раку і ў лес,

Гэта было ў Мадрыдзе, а менавіта
У цэнтры мастацва каралевы Сафіі
(Які мясцовыя жыхары называюць “Сафіду” –
Націск на “у”).
Малы хлопчык спалохаўся, калі ўбачыў
Велізарную карціну “Герніка” Пікассо
(Дарэчы, па-гішпанску чытаецца “Пікасса” –
Націск на “а”).
Малы спытаў маладую маму:
–Мама, што за карціна?
Мама падыйшла і зачытала,
–Называецца “Герніка”, даражэнькі. Падабаецца?

Нарэшце лопнулі чорныя дні
Ў велькі шар яны былі ўдзьмуты
Акуталі цемрай людзей без віны
У мірныя дні без абвесткі вайны
Бязвінным людзям павыбілі вочы
Павыбіла тым, што змагаліся з цемрай
Цемра ў ночы і ў дзень надакучыла ім
Куля трапіла ў грудзі юнаку з Беларусі
Зупыніла жыццё змагара на зусім.
Смутак і жаль напоўнілі сэрцы
Шкада юнака, яму ўсяго дваццаць пяць

Удава вайны.
(паэма)
(Прысвячаецца светлай памяці маёй бабулі
Чэчат(Твёрдой)Марыі Васільеўны)

Удава вайны… Я бачыла яе...
На выгляд - невялічкая жанчына,
Руплівая, раней за ўсіх устае,
Каб накарміць дзяцей: дачок і сына…

Умее ўсё: і сеяць, і араць,
Каня лавіць, і запрагаць на пашы,
Капіцы сена босай у брод цягаць
І стомленасці нават не заўважыць...

Пяцёра дзетак на яе спіне,

быццам сон... сонца тое
узыходзіць крывавым сокам,
песак жоўты і спёка.
і не бачыць адно вока,
і паўзком, а не крокам
рухаюся з рознай зброяй...

ідзе наступленне... наперад,
толькі наперад, нельга назад,
нельга да родных, каханых...
шмат жа гасцей тут нязваных,
сыплюцца кулі, як град,
чуецца дзікі, раскацісты мат...

гвалт... вакол гвалт
галосяць хлопцы, ад болю.
галосяць неба з зямлёй...

Там, дзе ты, інакш птушкі спяваюць,
Нават прыслухайся, не так клён шуміць.
А памятаеш, што цябе я кахаю
Ды жадаю табе толькі жыць.

Будзь смелым, таму што за табой тысячы,
Пакажы ім, што не варта баяцца.
Ты сяброў сваіх супраўдных знайшоў,
Якія гатовы побач застацца.

Будзь смелым, зацісні ў далонях свой лёс,
Трымайся, калі целу дыхать страшна.
Таму што чакае тябе родны край,

Калі іду па хатыні
Камінамі званамі
Нешта цяжка нахлыне
Нібы скрозь сэрца камень

Нібы скрозь сэрца кулі
Куляметныя чэргі
Што яе не мінулі
Не мінуу страшны вэрхал

Кроу маіх жылау стыне
А вачам цяжка слезна
Ім спяконтна і дымна
Нават дыхаць не можна

І скрозь трэск ад агнішчау
Чую плач немаулятка
Скрозь огань які нішчыць
Хляучукі усе ды хаткі

Гады вайны. Разруха. Бруд.
Кліч хлопчыка аб дапамозе.
Які адзін застаўся тут,
На неабкатанай дарозе…

Яго бацькоў даўно няма:
Загінуў бацька ў палоне,
Матуля, чыстая душа,
У роспачы злягла на Доне.

Малодшы брацік - Філімон -
Памёр, калі хвароба ўзяла.
Сястрычка Танечка ўжо год
Байцоў на фронце лекавала.

А вёску, дзе жылі яны,
Ваўкі-фашысты зруйнавалі,
І разам з хатамі лясы

Вайна пачынаецца з крокаў
салдата, што ў вёску прыйшоў…
Ужо хаты маёй аднавокай
алее ў агні яе кроў.

Калі мы баронім айчыну,
калі з партызанамі ў лес,
тады ставім цяжкія міны,
у вайне хоць маленькі
ёсць сэнс.

Калі іншаземцаў улада
гатуе тугую пятлю,
тады партызаны,
як градам,
накрыюць святую зямлю.

Не трэба, прашу вас,

Еўропы геаграфію прайшлі
Па рэках, гарадах, што Вы ўзялі.
І сёння немаўляты цягнуць ручкі –
Перабіраюць Вашы медалі.

З аднога боку – свет вясною ўбраны,
Дыханне разняволеных палёў…
І раненыя сэрцы ветэранаў –
З другога боку гэтых медалёў.

Даўгі мы Вам яшчэ не аддалі.
Апошні час Ваш, Божа, аддалі!
Вы як даўжэй жывіце, ветэраны,
Ха звоняць-граюць Вашы медалі.

А перад імі, што касцьмі ляглі,

1
Не патрэбна ніякаму часу вайна!
Не патрэбна і нашаму веку!
Не прыносіла шчасця ніколі яна -
Колькі гора дала чалавеку!..
2
Кардынальна не вырашыць прагнасць крыві
На Зямлі ўсе люцкія пытанні,
Бо, знішчаючы ў дрэве яго карані,
Зелянець лепей крона не стане…
3
А калі й застанецца расточак які
Доўга будзе ўверх прабівацца,
Пакуль ствол яго стане драйляны, тугі...