Не вароціш ніколі, ніколі,
тых сыноў, што забрала вайна.
Ні Артура, ні Васі, ні Колі,
іх няма, больш няма.
Іх ніколі не ўбачыш вяселых,
толькі сцяг, што на дамаў’і.
Ў’ецца з ветрыкам ціхім і кволым
у былым і наступным жыцці.
Не бывае ў смерці выбраных,
усё адно, усе на роўных правах.
Не бывае ў смерці каханых…
Бога вобраз у галавах.
Страшна гэта, страшна дужа,
не завіце вы смерць, не жартуйце…
http://www.stihi.ru/2015/06/20/9489
Я не з вамі, выбачайце,
я даўно гляджу ў бок,
каб схіляць куды...
страляйце,
трохі ўжо пажыць я змог.
Не, не з вамі, шлях у розныя
бакі,
вашы кулі, як бараны,
у вароты, напрасткі.
Я ж шукаю выйсце, болей
жыць, смяяцца не магу,
ад крыві так дужа солі,
у гарадах і на лугу.
Не смяяцца звонка, звонка,
калі дыхае ў карк,
смерць у плашчы, з чырвонай
пленкі,
http://www.stihi.ru/2015/06/19/9413
Аднолькава грымяць над полем,
галовы бомбаў рвуцца ад дурноты.
Ці выжыць у гэтым пекле здолеем,
ад д'ябальскай гарэзлівай спякоты?
Аднолькава страляюць страшна
у Афрыцы, ці на Балканах.
А калі мертвы, то наказан
ляжыш у ложку ці на нарах.
Рамонкам толькі страшна дужа,
баяцца дыму ды агню...
Баяцца скомканую сцюжу,
што жыць мяшае караню.
Аднолькава грымяць над полем,
галовы бомбаў рвуцца ад дурноты.
Ці выжыць у гэтым пекле здолеем,
ад д'ябальскай гарэзлівай спякоты?
Аднолькава страляюць страшна
у Афрыцы, ці на Балканах.
А калі мертвы, то наказан
ляжыш у ложку ці на нарах.
Рамонкам толькі страшна дужа,
баяцца дыму ды агню...
Баяцца скомканую сцюжу,
што жыць мяшае караню.
І калі бомбы рвуцца здольна,
збіваючы галовы квятам,
Экскурсія ў музей Наваельнянскай сярэдняй школы
(Гістарычная даведка: На тэрыторыі г.п.Наваельня да Вялькай Айчыннай вайны існаваў інтэрнацыянальны піянерлагер для дзяцей камуністаў з усяго свету. Вайна застала іх нечакана. Не ўсіх дзяцей паспелі эвакуіраваць.)
Гады крывавыя вайны
Дзяцінства шчасце адабралі.
Сярод чужых зусім адныя
Ахвярвў лёс яны спазналі.
Не маці-смерць спявала ім
Не чакай мяне, матуля,
Не вярнуся я з вайны.
Мне свінец варожай кулі-
Смерць з нямецкай стараны.
Не згуляем мы вяселле
З любай дзеўчынай маёй.
І не будзе наваселля
Ў хаце,збудаванай мной.
Не паклічуць дзеці:"Тата!"-
Не народзяцца яны.
Не чакайце вы салдата,
Не вярнуся я з вайны.
Ў небе чорным ад пажараў
Птушкі белыя ляцяць.
Гэта душы тых ахвяраў,
Што забітыя ляжаць.
А так хочацца застацца
Безымяннаму салдату прысвячаю
Я даўно тут забіты ляжу,
У пакутах душа мая.
Я не дыхаю і не гляджу.
Хачу ўспомніць сваё імя.
Помню матухны постаць адну-
Уся сагнутая,плечы дрыжаць.
Выпраўляе мяне на вайну.
Толькі плача,а хоча крычаць.
Помню я скрозь пажарышчаў дым
Сонца,быццам жыцця прамень!
Цяжка так паміраць маладым,
Калі зноў нараджаецца дзень!
Успамінаю апошні наш бой
Гаравала матухна.Не прыйшлі з вайны,
Згінулі.не вернуцца родныя сыны.
Сэрца болем сціснула,цёмна ў вачах.
Галаву ахутала полымя і жах.
Думкі закруціліся:"А навошта жыць?!
Ці вайну праклятую.ці сябе вініць,
Што чацвёра хлопчыкаў у чужой зямлі.
Мо магілкі травамі,зеллем зараслі,
Мо ў полі дзе-нібудзь бедныя ляжаць.
Каб магла б хоць дзетачак родных пахавць!"
Так з адчаем крыкнула Богу ў вышыню:
Не чакай мяне, матуля,
Не вярнуся я з вайны.
Мне свінец варожай кулі-
Смерць з нямецкай стараны.
Не згуляем мы вяселле
З любай дзеўчынай маёй.
І не будзе наваселля
Ў хаце,збудаванай мной.
Не паклічуць дзеці:"Тата!"-
Не народзяцца яны.
Не чакайце вы салдата,
Не вярнуся я з вайны.
Ў небе чорным ад пажараў
Птушкі белыя ляцяць.
Гэта душы тых ахвяраў,
Што забітыя ляжаць.
А так хочацца застацца
Спіць старая Агата,
Сніць жахлівыя сны.
Чуе рэха гарматаў-
Боль мінулай вайны.
Муж ляжыць перад ёю,
Ён такі малады!
Увесь заліты крывёю.
-Піць...,сясрычка,...вады...
Крык адчайны ірвецца:
Я ж Агата твая!
Не аддам цябе смерці!
Што за доля мая?!
Я цябе ўсё чакала,
Столькі слёз праліла!
І так моцна кахала,
Што забыць не змагла.
Лёс мяне не шкадуе-
Без цябе,без дзяцей.
Сум у хаце пануе.
у адказ на верш А.Тарбаева"Горлаўская мадонна"
Хоць вайна і жаночага роду,
Толькі людзям не дорыць жыццё,
А пакуты нясе і нягоды,
Смерці баль, а яшчэ - забыццё.
І да сэрца дзіця не прытуліць,
Калыханку яму не спяе,
Бо ніколі не стане матуляй,
Забірае жыццё, не дае!
Не кахае,нічога не любіць,
Замест сэрца- пустэча ў грудзях.
Ненавідзіць, бязлітасна губіць,
У вачах адбіваецца жах!
Прысвячаю свавйму дзеду Самчуку Станіславу Якаўлевічу
Раскажы ўсім пра тое,мой дзед,
Як галосяць Хатыні званы,
Як пажарышчы засцілі свет,
Калі йшоў ты дарогай вайны,
Як разносіў па жытніх палях
Вецер попел людскі,як пясок,
Пра Дахау,Майданека жах,
Пра фашызма карычневы змрок,
Як ў жалобе схіляліся ніц
І палалі крывёй верасы,
Як ад Смерці чарнюткіх вачніц
Пасівелі дзяцей валасы,
Калі парадны строй праходзіць міма,
Там крочыць нехта іншы, а не я.
Не я абараняў цябе, Радзіма,
Табе не дапамог я аніяк.
У час, калі стагнала ты ад болю,
Мяне яшчэ на свеце не было.
Якую ты прызначыла мне ролю?
За што спакой мне дорыш і цяпло?
Губляла ты сыноў сваіх і дочак
У жудасныя, цяжкія часы.
Абпалены быў кожны твой куточак,
Ты доўгі час не бачыла расы.
Зямля мая, ты выплакала слёзы,
Грамыхалi бомбы
Неба зацягнулася маланкай
У акопе сын сядзiць з мамкай
Яны жадаюць каб з'явiуся свет
Якi яны прасiлi многа лет
I вось прайшло тры днi
З'явiлiся светлыя тыднi
Бомбы не грамыхаюць
Снарады не лятаюць
Мацi i сын будуюць хату
Iхнюю разбамбiлi cнарадам
Сын смяецца i больш не баiцца
што трэба у зямлю пад кулi лажыцца
Множна цяпер гуляць
Кветачкчi зноу сабiраць
Гэта цяпер самы лепшы
Воблака чорнага дыму
уздымаецца воранам чорным.
Немцы спалілі хаціну,
з радзінай і вобразам родным.
Крык не сціхае ў вушах,
мальба павісла ў паветры,
на абгарэлых кутах,
вобразы спаленай веры...
І не цяклі, а кіпелі
слезы на белых шчаках...
Блескат крывавай капелі
нам вораг прынес на руках.
Сціхлі усе гукі ў весцы,
чорным зрабілася сонца...
Катам не змыць усе мукі,
1
Краіны мае абеліскі
Блішчаць, быццам зоркі ў цьме,
Галосіць над імі вятрыска,
Разказвае нам аб вайне…
2
Ідуць вераніцаю людзі
Да гэтых каменных святынь
І будуць ісці, пакуль будзе
Зіхцець гэтых зор калярынь..
3
Трапечацца вечны агеньчык,
Як сэрцы палёглых салдат…
Чытае ўнучка свой вершык,
Пра час, што не вернеш назад.
4
Пра дзеда, які не вярнуўся
Да дому, з пякельнай вайны
Другая назва "Пад штандарам пагоні"
Адбяруць не толькі веру....
Не паверыш.
Больш бяруць.
Адбяруць!!!
Бо з недаверу,
з глебы меньшыя растуць.
Як дасягнецца вершыня,
толькі ўніз усе шляхі.
Шляхціч кожны мае сілы
дарабіць.
Але, калі?
Заўтра будзе век бесконцы.
Сёння ён згарнуты ўверх.
Вокам... З вокам!!!
Маеш годнасць.
Ты нагодай!
- Вершнік?
- Несьць!!!
Рэжа вочы чорны дым,
я праз слезы бачу неба.
Я загіну маладым,
не жадаю, не, не трэба...
Не паспеў яшчэ пажыць,
не пабачыў дзіўны свет.
Ну а танк ужо гарыць,
уздымаецца расвет...
Неба-чыстая слязінка,
патануць хачу ў ім...
...атрымалася замінка,
я загіну маладым.
Як у маленстве па расе
бегалі малыя,
а цяпер ва ўсей красе
мы гарым жывыя...
Так не можа быць са мной,
чую дужы выбух, грук...
енк залунае шматкроць
сьмерць зойдзецца чорным пеўнем
куля ўкапаецца ў плоць
нахабна надзейна і ўпэўнена
пекла прызначыць нам
спатканьне ў часах і прасторах
кожны сьвінцовы грам
настаўніцкі дотык гісторыі
апошняя хвіліна,
хвілінка, хвіліначка,
апошні позірк
у родную даль...
і смокча так дужа
пад лыжачкай,
але хутка заб'юць,
і не выжыць на жаль...
ну што ж...
больш не зробіш нічога,
і твой лес
падышоў да мяжы...
добра бачыш
за вескай дарогу,
што так лоўка
Час прыйшоў нам сыходзіць,мама.
Не кладзі мне з сабою слёзаў,
грошай мне не патрэбна таксама:
не адкупішся імі ад Лёсу.
Ты кавалачак свежай зямліцы
загарні ў насовачку беражна.
Пакладзі мне... Не,не рассыпецца,
клапатлівымі пальцамі нежнымі.
Яе хмары дажджом цалавалі,
мы ступалі па ёй басанож,
і калючыя боты тапталі,
баразны ўразаўся нож.
Новым горам яе калечылі
і залечвалі раны ізноў.
Гора.
Кахаюць адзін аднога.
Ці не кахаюць.
Дык любяць?
Усё быць можа.
І ўдачлівы, і нябога,
Сляпымі сваімі крокамі людзі няўцямныя
Ішлі б да Бога,
Ці паўзлі б, можа.
А хутка марозы
За дажджыма гэтымі палезуць у хаты,
У кватэры – на паверх першы,
І паверх пяты.
Ці будзе агмень там, дзе брат брата
Б’е наводмаш, ірве гарматай ?
Кахаюць адзін аднога.
Ці не кахаюць.
Помні, братка…
Помні, братка!
Не забудзь ніколі,
Як спалілі дзеду хатку,
Як жылі ў няволі.
Як фашысты захапілі родную краіну:
Беларусь маю, Расію, Польшчу, Украіну.
Братка, помні…
Братка, помні!
Кожны трэці згінуў
У баі ці то ў палоне
За сваю Радзіму.
Помні і цані заўсёды нашу Перамогу,
Што жыццё нам захавала дзякуючы Богу.
Дзякуй Богу…
Дзякуй Богу!
Дзякуй і салдатам,
Йшлі ў далёкую дарогу
З дзяцінства слаўнага куплеты.
І толькі з дрэва – пісталеты.
З вады ўсе кулі, на ўцеху.
Гарматаў залпы – з дзіцячага смеху.
Наўзамен цацак сёння танкі.
І шынялі – не вышыванкі.
Мінула лета, зноў зіма.
І праўды няма, а толькі хлусня.
Свет, Свет, ты спыні вайну, я бачыць слёзы болей не магу.
Людскія стогны чуць я не хачу. Ці можам мы спыніць з табой вайну?
Са зброяй у руках салдаты.
Хопіць!
Ужо замнога!
Кроў, ліхалецце, жах!
Стань!
Памаліся Богу!
Люд, загубіўшы страх!
Годзе!
Пастой!
Старога
свету гарыць кляштар.
Хопіць!
Ужо замнога -
Знішчаны ўшчэнт алтар!
Стой!
Супыніся!
Стогнуць,
Дзеці збіраюць прах!
Стань!
Памаліся Богу!
Люд, загубіўшы страх!
Люд, што адвергнуў веру -
разрабаваў крыжы!
Людзі! Ці ж можна верыць
Тым, хто куе нажы?!
Тым, хто фарбуе світкі
...А можа й праўда...
Мо Цябе й няма?..
...Ну дзе Ты, Бог?
У чым твая прысутнасць?
Халодзіць кроў няўцямная вайна...
Няўжо ж у ёй Твая святая сутнасць?
Няўжо ёсць сэнс ў крывавай валтузні,
у смерці тых, хто шчыра ў Цябе верыў?
А тыя, хто загразнуў у хлусні,
Трымаюць верх над праўдай і даверам.
А тыя, хто Твой голас і не чуў,
Сціраюць сцягам кроў з целаў дзіцячых...
Ну дзе ж Ты, Бог?!
22 чэрвеня. 41 – ы год…
Дрэвы ў квятах…
А раніцай немцы
Накрылі ўсход,
Бомбаў гул прайшоў па хатах…
Хто? Навошта? За што?
Ніхто не ведаў.
А з-за смярдзючай чумы
Гора народ наш зведаў…
Слоў больш не трэба…
Трэба хвіліна…
Падумаць крыху аб тым
Невядомым салдаце…
Аднойчы дождж пайшоў знянацку,
і сонца яркае заліў,
у дзіцяці адабралі цацку,
якую дужа так любіў.
І слезкі гаркія ліюцца
па шчочках, вуснах і руках,
а дзесьці коршуны дзяўбуцца
у планеты на плячах.
Страляюць з куляметаў, пушак
збіваюць душы з іх арбіт,
як паляўнічы нішчыць птушак
і яшчэ болей хоча збіць.
А што калі планета - птушка,
а паляўнічы - чалавек
і ўжо накіраваў ен пушку
Нібы знішчаны розум
На асобах людзей
Ад мінулых часоў
Да сучасных падзей.
Апранулася сонца
Ў колер крыві,
І кугакаюць хмары
Над тварам зямлі.
Мосенж помнікаў
Ледзьве трывала стаіць
І адлітая зброя
Ціхім болем звініць.
І дубы і бярозы
Абляцелі даўно.
І лядоўня віхура
Зазірае ў акно.
Выбухі бомбаў,
Слёзы старых і дзяцей,
Дзяўчыны ганебна забітыя,
Не сыдзе боль нічыёй.
(Прысвячаецца светлай памяці
загінуўшым у ВАВ і майму дзеду
Чэчату Васілю,
якога я ніколі не бачыла)
1
Каля помніка ветэранам
Палымнее агеньчык вечны,
Крываточыцца болем ранаў,
Сагравае цяплом сардэчным.
2
Запытала дзяўчынка ў дзеда:
"Чаму ён пад дажджом не тухне
І чаму тут так многа кветак,
Сярод восеньскіх лісцяў жухлых?
3
Уздыхнуўшы, стары заплакаў
І сумотна нахмурыў бровы...
Гучыць ці ганарова слова чалавек,
Учыняючы самазнішчэнні з веку ў век?
Воўк ніколі воўка не задзера,
А кат з жывога шкуру здзера.
Па інтелекту стаім на п’едэстале,
Ці не адтуль вар’ят са зброі па галовах пале?
Крыжы Хрыста не грэюць грудзі,
Шосты запавет зтапталі ў хлудзе,
Ад першага так лёгка адцураліся
Магнату-дзьяблу шчыра пакланяліся.
Узлятае дом шматпавярховы,
Не верыў у злосць вайны,
казаў: " ды што там...
а дзе ж яна цяпер?"
На спачування не ахвочы
смяяўся ты
казаў: " не вер!"
Усе ж верыў я у тое шчасце
што людзям мір нясе...
У вайну, што можа шчасце скрасці
і зруйнаваць дамы ўсе.
Што гнезды птушак спаліць хутка
і птушанят малых заб'е...
Аб гэтым я нагадваў зрэдку,
шаптаў аб гэтым я табе.
І колькі чалавек не сумаваў,
Назаўтра ўсё адно будзе не кепска.
Хоць душу д’яблу ён прадаў,
Да цеплыні, дабра цягнецца сцежка.
І колькі б ён таго хацеў,
Каб злодзеям быць несусветным,
Пяшчотай аддае ад яго стрэл,
Бо робіць ён, хоць для каго, дабро вось гэтым.
Змагаюцца са злом усе на свеце
І кажуць, што яны, як воіны дабра,
Але ж сабе падобных хочуць сцерці,
зямля
крывавая хваробай
счарнела, зсунулася прэч
хто ж вінаваты, што дарогай
сваёй яна абрала меч…
Жоўтыя сланечнікі смяюцца.
Бегаю па лужах басанож.
Дзеці, што не могуць усміхнуцца.
Дзеці без усмешкі – ну, і што ж?
Мне б рукой да зорак дакрануцца,
крылы белыя і новыя набыць,
знакамітаю пісьменніцай прачнуцца.
Ім – хаця б да раніцы дажыць.
Цемры не баяцца – жоўтай ночы:
зноў у падвалах-склепах ім сядзець.
Неба ўсё палае, шкло грукоча,
і снарады за снарадам рве…
Са зборніка “Вершы-дураняткі”.
***
Каб не здарЫлася
якога там няшчасця –
я з гараскопаў веды запасаю.
А баючысь яшчэ якой напасьці,
якую ў гараскопы не ўпісалі –
крашчуся, калі йду каля Сабора,
каля Мячэці, да Аллаха – склон пачотны,
ля Сінагогі – прыкупляю “Тору”,
і проста так – перабіраю чоткі.
Няшчасце ж, сцеражэ на кожным кроку.
Як мантры адно: “Жыве вечна! Жыве!”
Шаптацьмем – з тым шэптам і згінем...
Па хвалях дняпроўскіх боль братні плыве,
Боль братні плыве супраць плыні.
Асьлеплены люд да сваёй барацьбы -
За троны, за землі – на мяса!
Склікаюць князі, каб у шале рабы
Кроў братнюю лілі і рады былі...
На лупалаўскай, костак поўнай зямлі
Заплакаў помнік Тарасу.
Н - ніхто не забыты
І - і нішто не забыта,
Х - хавае імёны шыльда граніта,
Т - тваіх рубяжоў, крывёю абмытых
О - Огаркі, Хатынь і другія, другія...
Н - наследаваць памяць наканавана!
Е - еднасцю гора сэрцы гуртуе
З - злачынству ніяк няма апраўдання!
А - ахвярнасці здзекаў душы бунтуе
Б - былому - крый Бог - аднавіцца,
Ы - іх жыццяў цаною здабытая,
Т - ты, Перамога, вянком апавітая!
На вайне даўно ён,
на вайне.
Там, дзе голад шчырыцца,
там, дзе смерць з жыццём
у гульне…
На вайне ён, на вайне.
Ён пакінуў хату, маці
і дзяцей пакінуў з жонкай,
каб у свае ў рукі ўзяці,
аўтамат з усмешкай горкай.
Ён жадаў? Ён не жадаў,
крыві гэтай безнадзейнай…
Бараніў? Абараняў
ён сваё з гарачай верай.
На вайне быў ён,
на вайне…
Там, дзе голад шчырыцца,
там, дзе смерць з жыццём
у гульне…
Са зборніка “Гішторыі дзеда Алега”.
Зазірнуў
за мяжу жыцця,
разуменне дзе наша збіраецца,
каб пабачыць таго Жняца,
што на ніве людской стараецца.
Каб спытаць у Яго,
спазнаць,
як ў чарговасьці Ён разбіраецца,
каму – жыць,
а каму – паміраць…
І чаму, не усім – да старасьці.
І пабачыў Яго,
і спытаў.
Адказаў Ён адразу, не тоячысь –
Я вас жну.
ПАЛЯВАЯ КУХНЯ
– Глядзіце, братцы, мчыцца!
– Як птушка-тройка быццам! –
Байцы ўстаюць стамлёныя з зямлі.
– Хутчэй жа, радасць наша!
– Вось міг непараўнальны:
Убачыць як пыліць яна ўдалі!
– Мы скажам “дзякуй” кухні,
Што падняла так дух нам!
– Дык ухнем мы “Дубінушку” ізноў!
А як пасля зайграюць
Ў пустых жалудках маршы, –
Зноў будзем марыць аб сустрэчы з ёй.
І мірнаю парою
Браты, давайце дыхаць роўна…
Інакш наклікаем бяду.
Вас Пётр прывёў калі ў Еўропу?..
Вас жа ўсё цягне…у Арду.
“Не страляй”- крычаў ен,
маленькі, худы...
Баяўся здавен,
з тых пор, як тады
салдаты прыйшлі
у першую ноч...
Аўтаматы раўлі,
і людзі наўзбоч
хаваліся хутка,
а хто не паспеў,
то куля дагнала,
свішчучы нараспеў.
А ен быў малы,
не стаў ен нікім,
ні добрым, ні злым,
ніякім...
Застаўся б жывым,
і тады,
касманаўтам б ен стаў,
альбо будаваў гарады...
Ды толькі не будзе таго,
няма ў той весцы
Навошта вы робіце гэта ? Людзі ?!
Хопіць гэтай барацьбы за мір!
Колькі яшчэ загінуўшых будзе ?
Што рабіць са сценамі поўнымі дзір ?
пакіньце дзяцей бацькам !
Бойцеся еўрапейскай зграі !
падумайце , а патрэбна вайна вам ?
Хай музыка шчасця ў сэрцы зайграе....
- Да ўсе нармальна, маці, скора буду.
Згатуй што-небудзь. Зараз, пачакай…
Усе, ма. Трэба йсці. Я скора буду.
Ня першы раз лячу, не перажывай…
- Вось дакументы, у пашпарце білет.
- Праходзьце, вы, амаль спазніліся.
- Але ж паспеў! – казаў студэнт,
Апошні, хто прайшоў праз турнікет.
Вялізны боінг нес людзей на неба
Пад промні сонца, ў край далёкі.
Крылы анёлаў падымалі
Фашызм крочыць з усходу,
Знішчаючы ўсё на шляху.
Штандар іх – руская мова,
Хлусня на крыві і ў духу.
Знішчаюць вякавое сяброўства,
Растопчуць слабейшых братоў
Дзеля свайго фанабэрства,
Дзеля імпэрскіх сноў.
Спаганіўшы сымбаль перамогі
Праслаўленных калісьці дзядоў
Ідуць “каларады” па дарозе,
На руках іх - Украінцаў кроў.
Прыносяць слёзы і смутак,
Нянавісць, разруху і кроў.
(подых Брэсцкай крэпасці)
Сягодня была вайна ...
І ранак, як у сорак першым,
Нядзельная цішыня ...
Міжволі складаю вершы...
Залівіста салаў'і ...
Спяваюць, ў гаі, за Бугам ,
І рэха вайны - з зямлі…
І ў памяці - думак скруха ...
Крык ворана разарваў,
Як вораг спакой, гарматай,
І перад вачыма ўстаў
Цалёханькі Кіжаватаў,
І цені яго байцоў
Дзевятай пагранзаставы,
Жывымі, сярод мярцоў,