Калі зямля спакойна засынае
I ў зорак нават сплюшчваюцца вейкі,
Тады здаецца,
што на цэлым свеце
Не спяць адны вартаўнікі.
А інвалідам і тады не спіцца,
Смыляць незарубцованыя раны,
I нудна, аднастайна, раўнадушна
Пратэзы ў цішыні начной рыпяць.
Успыхваюць у цемры папяросы —
I дым,
ад дум салда
Люблю бары, бярэзнікі і пушчы я
Яшчэ з ваеннай бежанскай пары.
Цярплівыя,
Маўклівыя,
Відушчыя,
Яны мае надзейныя сябры.
Ашчадныя,
Запаслівыя,
Шчодрыя,
Яны і мне прадоўжылі гады,
Калі дарылі кошыкамі, вёдрамі
Баравікі,
Чарніцы,
Жалуды.
Я помню іх гарэлымі і роснымі,
У пекле дыму,
холадзе дажджоў.
Я пла
— Хадзі сюды.
Ты, бачу, не замежны
I не радня раскормленым тузам...
Ты — беларус?
Мяне ты зразумееш:
Калі не сам,
дык бацька партызан.
Паслухай, хлопча.
Бачыш, без рукі я
I твар мой непрыгожы — абсмылеў...
Налі, налі сабе яшчэ ракіі.
А я ад успамінаў захмялеў.
Я не хвал
У лясах
Чужынцаў косці
Дагніваюць.
А былых салдатаў
Кулі
Даганяюць.
То інфарктам,
То сухотамі —
А толькі
Праразаюцца
Варожыя асколкі.
Хлопцы падаюць
Без крыку
I без стогну.
Раптам
Рана незагоеная
Торгне.
I аглушаць
Пульсу
Ціхія удары,
I на вочы
Наплывуць
Чужынцаў твары.
Не закрыцца
Ні акопам,
Ні бранёю,
Ні мінулай
Пераможнаю
Вайною.
Тыя кулі,
Што калісь
Час хаду у новы дзень прыспешвае,
Успаміны горкія драбніць...
А ўсё роўна
помнім сорак першы,
Як і сорак пяты, —
да драбніц.
Не закрыць
ні радасцю,
ні бытам
Тых,
што ўпалі ніцма на лаўжы.
Колькі іх,
забітых і забытых,
Пад нагамі нашымі ляжыць!
I
Дваццаць год
яму ўжо болын не сніцца
Сіні бор
і сіняя Дзвіна.
Як ні кінь —
усюды заграніца.
Шлях дамоў адрэзала вайна.
О, пракляты тройчы
сорак першы,
«Юнкерсаў» цяжкі,
нахабны цень!..
Не збіраўся ні страляць,
ні вешаць,
А страляў —
Такі спрадвечны лёс мужчын:
Рвануцца з мілых рук,
Пайсці
і зноў перамагчы
Сто слот і завірух,
Заблытаць тысячу дарог,
I выпіць дзесяць рэк,
I любай палажыць да ног
Увесь свой скарб
і грэх.
Ну, а калі праз сто разлук,
Праз сто смярцей вайны
Да мілых, незабытых рук
Не вернуцца яны, —
У тым няма
Колькі вас,
вышынь безыменных!
Колькі на вашых вяршынях
паўшых!..
Многія сёння пазаараны
У чыстым полі
і ў памяці нашай.
Шмат вас мы сёння не знаем,
не помнім
Горкія подзвігаў ратных
калыскі.
Вы стаіцё над шляхамі,
Васілю Выкаву
Дваццаць гадоў
неадступнаю зданню
Былое трывожыць салдацкія сны...
Штоночы ўстаюць і ідуць на заданне
Хлопцы-мінёры апошняй вайны.
Топчуць боты палын прагорклы
I недаспелыя каласы.
Абнюхваюць
кожны грудок і пагорак
Мінашукальнікаў тупыя насы.
Здаецца,
вайна так
Нам адведзена шмат гадоў.
Мы на іх атрымалі права
Ад братоў, ад бацькоў
і дзядоў,
Што палеглі ў зямлю са славай.
Дзед...
Ён чэсна касіў і араў,
Надрываў свае грудзі і рукі
I маліўся, калі паміраў:
— Хай маё дажывуць унукі.
Бацьку зрэзаў фашысцкі свінец,
Ён упаў на зялёнае жыта
I не ўзняўся.
На вайне
Кожны міг
можна з куляй сустрэцца,
Нават ціхманым золкам,
Калі гулка крычаць драчы.
Паміраць не хацелася
Ні ў сорак першым,
ні ў сорак трэцім.
I салдаты пра смерць не думалі,
У бой ідучы.
Ён жа
думаў пра смерць,
Пра сваю,
калі раптам снарадам
Разарвецца зямля пад нагамі
I
Пярэдні край будаўнічых
работ праходзіць каля бы-
лых фашысцкіх дотаў.
Пярэдні край...
Крык адзінокай сойкі.
Асколкі ў сэрцы кожнае сасны...
Тут ад крыві,
а не ад летняй спёкі
Чырвоны колер
у палян лясных.
I прывідны,
як даўні шлем тэўтон
Рыгору Барадуліну
Сорак пяты.
Незабыўны год сорак пяты...
Маёвыя песні
Пасля шэрых ваенных зім.
О, як мы ляцелі —
Толькі мільгалі пяты —
Насустрач салдатам вусатым,
Насустрач бацькам
жывым.
Мы нават і спаць не клаліся
Без бацькоўскай пілоткі,
Усе ў медалях блішчастых
Хадзілі ў сяброў ля акна.
Вочы сінія-сінія...
Косы тугія...
Хтось шчаслівы, як кажуць, дзяўчыну
хрысціў.
Трэба вытаптаць многа дарог,
каб другія
Вочы гэткія,
гэткія косы знайсці.
Пра такіх, пэўна,
казкі складалі ў народзе,
Надзяляючы сотнямі светл
Яны выцвілі ў дыме боек,
Каля зыркіх начных кастроў
I прынеслі ў залу з сабою
Родны пах беларускіх бароў.
Дзе між імі той самы родны,
З пахам хвой і купальскіх траў,
Той, які пад агнём кулямётным
Бацька мой цалаваў?
Можа, гэты, прабіты куляй?
Край яго парудзеў ад крыві.
Да яго працягнуў руку я,
Поўны шчасця, тугі і любві,
Каб
Памяці загінуўшых у час Вя-
лікай Айчыннай вайны Івана
Цубы, які паўтарыў подзвіг
Івана Сусаніна, і яго брата
Міхала.
Ёсць на Шышчыне рэчка Лань.
Там зімой ходзіць берагам здань.
Круцяць снег, гоняць снег вятры.
Праз завею ідзе стары.
Кажушок на прыгнутых